۲۰ کاربرد شگفت انگیز متیلن کلراید

متیلن کلراید، یک حلال شیمیایی قطبی بسیار قوی با فرمول CH₂Cl₂ است. این ماده شیمیایی که با نام تجاری “EMA Plastic Weld”  نیز فروخته می‌شود. یک مایع شفاف و بدون رنگ است که بسیار فرار بوده و قابلیت اشتعال نیز دارد.متیلن کلراید یا دی کلرومتان بوی شیرینی دارد. بخارات آن بسیار سمی است. قابلیت حل شدن در آب را ندارد. ولی در بسیاری از حلال‌های آلی حل می‌شود. اصلی‌ترین کاربرد آن حلال بودن آن است که باعث شده در صنایع مختلف مورد استفاده قرار بگیرد.

کاربردهای متیلن کلراید

متیلن کلراید یکی از پرکاربردترین حلال‌های قطبی است که علاوه بر مصارف صنعتی، مصارف خانگی نیز دارد.

• مصارف خانگی متیلن کلراید

در مصارف خانگی از متیلن کلرید به عنوان یک حلال برای رنگ و لاک استفاده می‌شود. این ماده همانند تینر و آستون قابلیت از بین بردن پوشش‌های رنگ یا لاک را از سطوح مختلف دارد. البته با توجه به اینکه ترکیب بخار دی کلرومتان با هوای محیط، گاز سمی ایجاد می‌کند، استفاده از آن در همه پاک کننده‌های رنگ برای مصرف خانگی جایز نیست.

• مصارف صنعتی

در صنعت از دی کلرومتان استفاده متعددی می‌شود که در زیر به آن اشاره می‌کنیم.

• استخراج مواد آلی

یک کاربرد شگفت انگیز متیلن کلراید استفاده به عنوان حلال شیمیایی موثر در فرآیند استخراج مواد آلی از گیاهان و سایر منابع طبیعی است. ویژگی حلال بودن باعث می شود تا مواد مفید از مواد غیر محلول تفکیک و جدا شود. در نتیجه استخراج بهتر انجام می‌شود. به عنوان مثال ، برای حذف کافئین از قهوه ، جهت تهیه قهوه بدون کافئین از این روش استفاده می‌شود.

• پاک کننده سطوح

متیلن کلراید، یک حلال قدرتمند است که می‌تواند مواد مختلف چربی، گریس، چسب، روغن های صنعتی و سایر مواد مشابه را در خود حل کرده و از روی سطوح بزداید. از این رو در صنعت و حتی در برخی از پاک کننده های خانگی، از این حلال استفاده می‌شود. در صنعت از آن برای تمیز کردن موتورهای دیزلی، قطعات دستگاه‌ها، سطوح میز کار، ابزار آلات آغشته به روغن و گریس، قطعات هواپیماها و قطارها و …. استفاده می‌گردد.

• تولید پلاستیک و لاستیک

متیلن کلراید به عنوان حلال در صنعت پلیمرها نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد. این ماده منجر به حل شدن پلیمرها شده و در تولید مواد پلاستیکی و رزین‌ها موثر است. همچنین در فرایند تولید لاستیک به عنوان حلال در پاکسازی و شستشو قطعات لاستیک، پردازش لاستیک خام و فرمولاسیون مخلوط‌های لاستیکی به کار می‌رود. متیلن کلراید می‌تواند خواص فیزیکی و مکانیکی لاستیک را بهبود بخشد. همچنین به تنظیم و پایدار سازی ترکیبات لاستیکی کمک ‌کند.

• صنعت الکترونیک

از این حلال قدرتمند، برای تمیز کردن و پاکسازی قطعات الکترونیکی، دستگاه‌های نیمه هادی و تراشه‌ها، استفاده می‌کنند. ممکن است برای این این قطعات اثراتی از چسب، رزین یا چربی قرار بگیرد و مانع از عملکرد درست آنها شود. اما متیلن کلراید با حل کردن این آلودگی‌ها، در عملکرد بهتر قطعات الکترونیک نقش دارد.

• حلال در آزمایشگاه‌ها

متیلن کلراید در آزمایشگاه‌ها و انجام آزمایشات شیمیایی به عنوان یک حلال مناسب به کار می‌رود. این ترکیب برای حل کردن مواد آلی تصفیه مواد، آزمایشات پلیمری و جداسازی فازها مانند استخراج مایع-مایع (liquid-liquid extraction) استفاده می‌گردد. این فرآیند به جداسازی مواد مختلف از یکدیگر بر اساس حلالیت آنها در فازهای مختلف کمک می‌کند.

• داروسازی

از متیلن کلراید، به عنوان یک حلال در صنایع داروسازی نیز استفاده می‌شود. به ویژه جهت استخراج و پالایش مواد مختلف از گیاه، در تولید داروهایی که بر پایه گیاهان تولید می‌شوند. به عبارت دیگر با توجه به خاصیت حلالیت بالا و قابلیت حل کردن گیاهان و ترکیبات دارویی، در فازهای مختلف تولید دارو به کار می‌رود. علاوه بر اینها، به بهبود کیفیت و کارایی فرآیندهای تولید دارو کمک می‌کند.

• رنگ و رزین

یکی از کابردهای شگفت انگیز متیلن کلراید در صنعت رنگ و رزین است. رزین بخشی از ترکیبات رنگ‌ها است. متیلن کلراید به عنوان یک حلال  قدرتمند می‌تواند مواد مختلف رنگی و رزین ها را در خود حل کند یا حتی آنها را از روی سطوح مختلف بزداید. از این رو در صنعت رنگ‌سازی و تولید رزین‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد.

• صنایع پتروشیمی

متیلن کلراید به عنوان یک حلال فعال  و پاک کننده قوی، برای پاکسازی تجهیزات و شستشوی قطعات در صنایع پتروشیمی، به کار می‌رود.

• صنعت کشاورزی

متیلن کلراید به عنوان یک حلال قطبی کلردار، به عنوان ماده اولیه در برخی از حشره‌کش‌ها، محصولات آئروسل و آفت کش‌ها یافت می‌شود. همچنین به دلیل داشتن کلر در ساختار خود، خواص ضدمیکروبی و ضدعفونی کننده‌ دارد که برای کاهش ریسک انتقال عفونت‌ها و ضد عفونی کردن سطوح محصولات کشاورزی به کار می‌رود.

دی‌کلرومتان می‌تواند انواع باکتری‌ها، قارچ‌ها و میکروارگانیسم‌های دیگر را از بین ببرد و از رشد مجدد آنها جلوگیری کند. از این رو در مصارف کشاورزی استفاده می شود. لازم به ذکر است. میزان استفاده از آن باید طبق  دستورالعمل‌ها و استانداردهای بهداشتی باشد تا محصولات کشاورزی را آلوده نکند.

• ساخت فیلم عکاسی

یکی از کاربردهای شگفت انگیز متیلن کلراید، حل کردن مواد شیمیایی حساس به نور و امکان ایجاد تصاویر با کیفیت و رزولوشن بالا می‌باشد. دی کلرومتان مواد حساس به نور را در فیلم فوتوگرافی حل می‌کند. با توجه به اینکه متیلن کلراید یه ماده بی‌رنگ و بی‌بو است، در نتیجه باعث می‌شود تا فیلم نهایی خالی از آلودگی‌ها و ناخالصی‌های ظاهری باشد.

همچنین عنوان یک حلال نگهدارنده، از خطر اکسیداسیون و تغییرات شیمیایی در فرآیند تولید فیلم نیز جلوگیری می‌کند.

• تهیه عطرها و اسپری‌ها

همانطور که گفتیم، متیلن کلراید یک حلال آلی قطبی فرار است که قابلیت حل کردن مواد عطری را دارد. از این رو به عنوان یکی از مواد اولیه در ساختار تولید انواع اسپری‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. این ماده به خاطر تبخیر سریع و ایجاد بوی خنک، به تولید اسپری‌ها و عطرهایی با خصوصیات مطلوب کمک می‌کند. البته مقدار زیاد آن سمی و خطرناک تست. از این رو مقدار استفاده از آن باید طیق استانداردها و اصول ایمنی تحت نظر کارشناس باشد.

• صنعت شیشه‌سازی

قابیلت حلالیت متیلن کلراید باعث می‌شود تا مواد اولیه مانند سیلیکات سدیم و کربنات سدیم را حل کرده و فرآیند تولید شیشه را تسریع دهد. همچنین می تواند رطوبت از سطح شیشه حذف کرده و از تشکیل گل‌ها و پف‌ها در فرآیند تولید شیشه جلوگیری کند. ویژگی‌های منحصر بفرد این ماده باعث می‌شود تا برای تولید شیشه‌های عایق حرارتی یا شیشه‌های ضد اشعه ماوراء بنفش نیز مورد استفاده قرار ‌گیرد.

• 13.  تولید محصولات بهداشتی

خاصیت حلال بودن این ماده باعث می شود تا به عنوان پاک کننده مواد آرایشی و تمیز کردن پوست در تولید برخی از محصولات بهداشتی مثل محصولات مراقبت از پوست، از آن استفاده می‌شود.

• استفاده در تهیه فوم‌های پلی اورتان

ماده دی کلرومتان، به عنوان یک حلال و یک عامل دمنده فوم اتان در تولید فوم‌های پلی اورتان مورد استفاده قرار می‌گیرد. این ماده با گاز اتان واکنش می‌دهد و موجب تولید فوم پلی اورتان با کیفیت بالا می‌شود.

• پاکسازی کتابخانه و آثار هنری

متیلن کلرید انواع آلودگی‌ها، گرد و غبار و لکه‌های مواد آلی را از سطوح کتب و آثار قدیمی و هنری پاک می‌کند. همچنین تمیزی و بازیابی رنگ اصلی آثار هنری حفظ می‌شود. در کتابخانه‌های بزرگ، این ماده به عنوان یک ماده پالایشی برای حذف لایه‌های چربی و رسوبات از صفحات کتب مورد استفاده قرار می‌گیرد. از آنجا که ماده‌ای بی رنگ است، اثری بر روی کتابها باقی نمی‌گذارد.

• حلال در تصفیه گرانول‌های پلی‌مری

متیلن کلراید به عنوان یک حلال مؤثر جهت تصفیه گرانول‌های پلی‌مری، به کار می‌رود. این ترکیب، گرانول‌های پلی‌مری را از آلودگی‌ها و ناخالصی‌های سطحی پاک می‌کند. استفاده از این حلال به تنظیم فرآیندهای شیمیایی و مکانیکی در حین تصفیه و پاکسازی، کمک می‌کند تا گرانول‌های پلی‌مری با کیفیت بهتر و با عملکرد بهینه تولید شوند.

• صنعت چاپ

از این ماده برای تولید جوهر و همچنین به عنوان حلال در انواع مواد چاپ استفاده می‌شود.

• تولید انواع چسب‌

از متیلن کلراید در تولید چسب به عنوان یک حلال مؤثر در ایجاد امولسیون استفاده می‌شود. امولسیون یک فرآیند است که در آن دو مایع با ویژگی‌های مختلف با هم ادغام شده اند اما در هم حل نمی شوند. مثل ترکیب آب و روغن. این فرآیند به توزیع یکنواخت مواد در چسب کمک می‌کند. همچنین در تنظیم ویژگی‌های مختف چسب مثل تنظیم ویسکوزیته، زمان خشک شدن چسب، قابلیت چسبندگی و دیگر ویژگی‌ها نقش دارد.

• فلزات

متیلن کلراید در برخی از فرآیندهای شیمیایی، در تولید فلزات و ترکیبات فلزی به عنوان یک عامل ساختاردهی مورد استفاده قرار می‌گیرد. در برخی از فرآیندهای آلیاژسازی نیز به عنوان یک حلال جهت تشکیل آلیاژهای خاصی از فلزات به کار می‌رود. از این حلال برای پاکسازی و پالایش فلزات از هر گونه مواد معدنی و آلودگی نیز استفاده می‌شود. متیلن کلرتید قابلیت حل کردن فلزاتی مانند طلا، پلاتین، رودیم و غیره را دارد. از این رو در حین استفاده از آن مراقب باشید و نگذارید تا مدن طولانی روی فلزات قرار بگیرد.

• حوزه عمران و مهندسی

از متیلن کلراید برای انجام آزمایش مواد در حوزه مهندسی و عمران نیز استفاده می‌شود. به طور مثال در مراحل آزمایش مواد قیر، این ماده به عنوان یک حلال استفاده شده و باعث جدا شدن بایندر از سنگدانه‌های آسفالت می‌گردد. متیلن کلراید می تواند با حل کردن قیر ( به عنوان یک ماده آلی) آن را از سایر مواد تفکیک و جدا نماید.

جایگزین متیلن کلراید

متیلن کلراید یا دی کلرومتان، همانطور که گفتیم یک حلال بسیار قوی است که در صنعت کاربردهای بسیاری دارد. اما با توجه به اینکه بخارات آن سمی است برای جلوگیری از ضررها و خطرات احتمالی ناشی از مصرف آن، حلال‌های مشابه را گاها جایگزین آن می‌کنند. از جمله مواد و حلال های مشابه که می‌توان جایگزین آن کرد عبارت است از اتانول، ایزوپروپانول، استات اتیل و استات بوتیل می‌باشد. همچنین در برخی موارد از ترکیب آب و صابون نیز استفاده می‌شود.