حلال های شیمیایی یکی از زیر مجموعه‌های مواد شیمیایی که یک ماده شیمیایی دیگر را حل می‌کند. البته توانایی حلال در حل کردن مواد، به ساختار مولکولی و خواص فیزیکی حلال و املاح بستگی دارد. این ماده طی فرایندهای تولید برای مصارف خانگی و صنعتی فراوری می‌شوند. از این حلال‌ها برای تمیز کردن سطوح مختلف، رقیق کردن محلول‌ها، پردازش و جداسازی مواد و … استفاده می‌کنند. بسیاری از حلال‌های شیمیایی در حالت مایع یا محلول هستند. البته تعداد کمی از آنها نیز در حالت جامد یا گاز قرار می‌گیرند.
فهرست
حلال های شیمیایی از نظر ترکیب مواد به دو دسته غیر آلی (مواد بدون کربن) یا آلی (مواد دارای کربن تقسیم می شوند. آب رایج ترین و پرکاربردترین حلال، غیر آلی است.
انواع حلال های شیمیایی
حلال‌های شیمیایی را بر اساس ماهیت شیمیایی به دو دسته کلی تقسیم می‌کنند:
- حلال‌های آلی: این حلال‌ها در ساختار خود حاوی کربن و اکسیژن هستند. مثل الکل‌ها، حلال ویژه، حلال 402 و اترها.
- حلال‌های معدنی: در ساختار خود کربن ندارند. رایج‌ترین حلال‌های معدنی آب و آمونیاک مایع هستند.
همچنین حلال‌ها از نظر پیوندها و ساختار اتمی نیز به دو گروه تقسیم می‌کنند:
- حلال های قطبی: یا Polar Solvent گشتاورهای دوقطبی زیادی دارند. پیوندهای بین اتم‌ها، الکترونگاتیوی بسیار متفاوتی دارد. اما مقدار آنها قابل اندازه‌گیری است.در واقع حلال‌های قطبی مولکول‌های دوقطبی قوی هستند که از طریق پیوند هیدروژنی نیز با دیگر مواد برهمکنش دارند. از جمله حلال های قطبی می توان به الکل، آب، کتون های قند و سایر ترکیبات گروه‌های -OH اشاره کرد.
- حلال های غیرقطبی: حلال‌های غیرقطبی خاصیت دوقطبی ندارند یا مقدار آن خیلی کم است. این مواد شیمیایی نمی‌توانند به‌طور مستقل دوقطبی تشکیل دهند. اما می‌توانند از برهمکنش‌های دوقطبی- دوقطبی برای حل املاح مناسب استفاده کنند. املاح یونی و قطبی در حلال‌های غیرقطبی حلالیت کمی دارند یا اصلا حل نمی‌شوند. حلال‌های غیرقطبی دارای ثابت دی الکتریک بین 1 تا 20 هستند. نقطه جوش این حلال‌ها پایینی است. همچنین عموما فرار هستند.
نکته: الکل ها جزو مهمترین از حلال‌های صنعتی هستند. چون یک سر قطبی و یک سر غیر قطبی دارند. در نتیجه هم مواد حل شونده قطبی و هم غیر قطبی را در خود حل می‌کنند. جیوه نیز یک مورد خاص است که محلول‌های آن به عنوان آمالگام شناخته می‌شود.
دسته بندی حلال های شیمیایی
-
حلال آبی
همانطور که گفتیم، آب یک حلال برای مولکول‌های قطبی است. در واقع محلول هایی که حلال آن ها آب است، محلول آبی نامیده می شوند. مولکول آب (HOH) هم اتم هیدروژن و هم عامل OH- دارد. بنابراین هم خاصیت بازی و هم خاصیت اسیدی دارد. در واقع از لحاظ شیمیایی خنثی است.
-
حلال آلی
حلال‌های آلی نسبت به حلال‌های غیر آلی (حلال های معدنی)، قطبیت کمتری دارند. در نتیجه مواد غیر قطبی را بهتر در خود حل می‌کنند. این دسته از حلال‌ها با توجه به ساختار شیمیایی خود به سه دسته تقسیم می‌شوند:
-
حلال‌های هیدروکربن
این گروه در ترکیبات خود کربن و اکسیژن دارند و به دو دسته الیفاتیک و آروماتیک تقسیم می‌شوند و از نفت خام به دست می‌آیند.
-
حلال آلیفاتیک
در ساختار این حلال‌ها حلقه‌های معطر وجود ندارد. مانند آلکان‌ها و آلکن‌ها
-
حلال های آروماتیک
ساده‌ترین ترکیب آروماتیک، بنزن است. بنزن با ترکیب در حلال های صنعتی برای پاک کردن چربی‌ها از سطوح مختلف مورد استفاده قرار می گیرد. همچنین از این ماده شیمیایی در ساخت لاستیک، رنگ و تولید رزین، چسب و نایلون استفاده می‌شود.
-
حلال‌های اکسیژن دار
این ترکیب هر دو گروه الکل و آمین را دارد و صنایع مختلف به وفور مورد استفاده قرار می‌گیرند. الکل‌ها، کتون‌ها، آلدئید‌ها و اترهای گلیکول استر جزو این دسته هستند.
-
حلال های هالوژنه
این دسته حاوی هالوژن‌هایی مانند کلر، فلورین، برم یا ید در ترکیب خود هستند. این ترکیب با آب مخلوط نمی‌شود. اما با بسیاری از حلال‌های آلی مخلوط می‌شود. تتراکلرید کربن، کلروفرم و کلروفلوروکربن ها (CFC) تعدادی از این حلال‌ها هستند. این ترکیبات برای پاک کردن گریس بیشترین کاربرد را دارد.
-
حلال قطبی
ذرات تشکیل دهنده این حلال ها یکدیگر را با نیروی جاذبه الکتروستاتیکی جذب می‌کنند. از این رو به آنها قطبی می‌گویند. مواد حل شونده قطبی در حلال های قطبی حل می شوند و یک محلول قطبی تشکیل می‌دهند. آب شناخته شده ترین حلال قطبی است. متانول، استیک اسید، اتانول و آمونیاک نیز جزو حلال های قطبی هستند.
-
حلال غیر قطبی
ذرات تشکیل دهنده این حلال ها غیرقطبی هستند و نیروی جاذبه ضعیف واندروالسی بین آنها وجود دارد.. مواد حل شونده غیرقطبی در حلال های غیر قطبی حل می شوند و محلول غیر قطبی تولید می کنند.
حلال های شیمیایی ویژه
حلال های شیمیایی ویژه (White spirit) شامل هیدرو کربن‌هایی با تعداد اتم‌های کربن بین ۷ تا ۱۲ هستند. در ساختار شیمیایی حلال های شیمیای ویژه ترکیباتی همچون هگزان، تولوئن، بنزن و … مورد استفاده قرار می‌گیرد. حلال ۴۰۲، ۴۰۳، ۴۰۶ و حلال 410 فقط برخی از حلال‌های شیمیایی ویژه هستند. از این نوع حلال‌ها عموما برای تمیز کردن تجهیزات صنعتی استفاده می‌کنند.
کاربرد و موارد مصرف حلال های شیمیایی
از حلال‌های شیمیایی در صنایع مختلف استفاده می‌کنند. از جمله:
- پاک کننده چربی‌ها از سطوح مختلف
- تولید رنگ
- تولید پوشش‌ها
- تولید جوهرها
- تهیه قیر
- صنایع لاستیک
- صنایع نفت و گاز
- محصولات بهداشتی و آرایشی مثل برخی لوازم آرایشی و پاک کننده ناخن (آستون)
- رقیق کردن محلول‌ها
- جداسازی برخی از مواد مثل اتانول که برای جداسازی اسانس گیاهان به کار می‌رود.
- برخی محصولات دارویی
- تولید چسب‌ها
- تولید رزین
- صنایع خودروها
- صنایع پلیمر
- تولید شوینده‌ها
حلال صنعتی چیست؟
حلال صنعتی یک ترکیب شیمیایی است که عمل سست کردن را بر عهده دارد. در واقع این حلال قابلیت تغییر خواص فیزیکی، ظاهر و ساختار سایر مواد را دارد. در حالی که استفاده از آنها هیچ تغییر شیمیایی در مواد دیگر ایجاد نمی‌کند. بسیاری از مواد شیمیایی که در زندگی روزمره استفاده می کنیم، بدون حلال ها و به خصوص گروه حلال های صنعتی – شیمیایی، فاقد عملکرد مناسب هستند. مثل پاک کننده‌ها، چسب‌ها، حشره کش‌ها و ….
حلال‌های صنعتی بر اساس ساختار مولکولی به 2 گروه تقسیم بندی می‌شوند:
- حلال صنعتی پروتیک قطبی
- حلال صنعتی غیرقطبی
حلال‌های صنعتی، همان حلال‌های شیمیایی هستند که مصارف صنعتی دارند. از این جهت بسیار قوی هستند. عموما به شکل مایع هستند. از رایج ترین حلال های صنعتی می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- زایلین
- متیلن کلراید
- حلال 410
- حلال 402
- حلال ویژه
- آستون
- متیل اتیل کتون (بوتان)
- هگزان
- الکل‌ها
- تولوئن‌ها
قوی ترین حلال های شیمیایی
نمی توان به طور یقین گفت که حلال های قطبی قوی ترند یا غیر قطبی، اما علم و تجربه ثابت می‌کند که قوی‌ترین حلال های شیمیایی عموما جزو حلال های شیمیایی آلی هستند. از جمله می‌توان به حلال400، حلال 402، حلال 406، حلال 410، بوتان، هگزان، الکل و … اشاره کرد.
این حلال های شیمیایی، به طرز فوق العاده ای، قوی ترین آلودگی ها و مواد حل شوند (مثل گریس، روغن، رنگ، چربی و لیپیدها و …. را در خود حل کرده و پاک می‌کنند.
آب، یک حلال قطبی مهم و تاثیر گذار است. اما قدرت آن خیلی زیاد نیست و گاها برای حل برخی مواد شیمیایی به زمان زیادی نیاز دارد. چربی ها را در خود حل نمی کنند و به اندازه حلال های آلی، به تنهایی قدرت پاک کنندگی ندارد.
فراموش نکنید که حلال های در حالت مایع قوی ترین حالت عملکرد را دارند و می توانند سایر مواد را در خود حل کنند.
شیمی سیاه تامین کننده حلال شیمیایی
شرکت شیمی سیاه تامین کننده انواع حلال‌های شیمیایی در کشور است و ماموریت خود را عرضه و تامین انواع مواد اولیه مورد نیاز صنایع شیمیایی قرار داده ست. این شرکت کلیه حلال‌های صنعتی و انواع حلال شیمیایی را با قیمت کمتر کاملا محسوس نسبت به سایر همکاران چه در داخل کشور و چه خارج از کشور عرضه می‌نماید.
چنانچه به عنوان یک تولید کننده یا سرمایه گذار نیاز به این ماده شیمیایی داشته باشید، می توانید انواع حلال شیمیایی – صنعتی مورد نیاز خود را با قیمت مناسب و نهایی به صورت بشکه‌ای، فله و حواله از شرکت شیمی سیاه خریداری کنید. فقط کافیست تا با همکاران ما در شرکت شیمی سیاه تماس بگیرید تا علاوه بر مشاوره و نیاز سنجی، یک خرید عالی را تجربه کنید. همچنین اگر در مورد هر یک از مراحل خرید، روش‌های تحویل، ثبت سفارش یا قیمت سوالی دارید می توانید شماره پشتیبانی شیمی سیاه تماس بگیرید.
