تولوئن یا متیل بنزن که با نام فنیل متان نیز شناخته می‌شود و یک ترکیب آلی است. این ماده شیمیایی در صنعت بسیار پر کاربرد است. اما همانند سایر ترکیبات شیمیایی آلی، عوارض و خطراتی را نیز برای انسان دارد. از این رو برای کار با آن میبایست خطرات ناشی از آن را بشناسید و نکات ایمنی را کاملا رعایت نمایید.
فهرست
عوارض عدم رعایت نکات ایمنی تولوئن چیست؟
این حلال شیمیایی، مصارف گسترده‌ای در صنایع مختلف دارد. از این رو هم به صورت صنعتی و هم به صورت آزمایشگاهی تولید می‌گردد. البته به طور طبیعی و در مقادیر اندک در نفت خام، در روغن خام و در درخت تولو نیز یافت می‌شود. اما بخش اعظمی از آن به صورت صنعتی تولید می‌شود.
با توجه به مصارف متعدد تولوئن در محصولاتی که روزانه با آن‌ها سر و کار داریم، ممکن است از شکل‌های مختلف در تماس با این ماده شیمیایی قرار بگیریم. به عنوان مثال، بخشی از ماده اولیه لاکی که به ناخن می‌زنید، تولوئن است.
لازم است یادآوری کنیم که محصولات حاوی این حلال قابل اشتعال، به سرعت تبخیر می‌شوند و قادر به تولید بخارات خطرناکی هستند. استنشاق این بخارات به خصوص با غلظت‌های بالا، موجب بروز سر درد، سر گیجه، احساس سوزش در سیستم تنفسی، حالت تهوع، از دست دادن حافظه، بی هوشی و حتی در مواردی مرگ می‌شود. بنابراین رعایت نکات ایمنی ضروری کار با تولوئن باید در هر کاربردی کاملا جدی گرفته شود.
به دلیل مصارف صنعتی متعدد، عرضه و فروش تولوئن به شکل گسترده‌ای صورت می‌پذیرد. از این رو به صورت مستقیم یا غیر مستقیم افراد زیادی با آن در تماس خواهند بود.
برخی از عوارض عدم رعایت ایمنی تولوئن، به شرح زیر است:
- اختلال یا از دست دادن شنوایی
- مشکلات تنفسی
- آسیب به حنجره و تارهای صوتی، ریه و ….
- عدم توانایی تشخیص رنگ
- مشکلات دید
- از دست دادن حافظه
- کاهش توانایی‌های ذهنی
- آسیب به سیستم عصبی مرکزی
- نازایی و ناتوانایی در تولید مثل
- کاهش و آسیب دیدن سیستم ایمنی بدن
- آسیب به اندام‌های داخلی بدن مانند کلیه، کبد و مغز
خطرات و مضرات تولوئن
- تولوئن چه به صورت مایع و و چه به شکل بخار، به شدت قابل اشتعال است. بخار این حلال آلی از هوا سنگین‌تر است و میتواند مسافت زیادی را تا منبع اشتعال، طی کرده و آتش بگیرد و بسوزاند.
- تولوئن در صورت بلع یا ورود به مجاری تنفسی، میتواند باعث مسمومیت شده و حتی کشنده باشد.
- باعث سوزش و سوختگی پوست می‌شود.
- میتواند عاملی برای گیجی یا عدم تعادل باشد.
- این ماده اثرات سمی فراوانی دارد.
- موجب ضعف بینایی و ضعف شنوایی می‌گردد.
- از آنجا که به شدت اشتعال زاست، می تواند باعث بروز آتش سوزی شود.
- میتواند باروری یا جنین را دچار مشکل کند و به آن صدمه بزند.
- برای محیط زیست به شدت صدمه زا است و مدت زمان زیادی تاثیرش در محیط باقی می‌ماند.
تنفس تولوئن در مقادیر کم میتواند باعث خستگی، گیجی، ضعف، حالت مستی، ضعف حافظه، حالت تهوع و بی اشتهایی شود. بعضی از این علائم معمولا با دوری از محیط اشباع از بخارات و تنفس هوای تمیز از بین می‌روند.
چنانچه مقادیر زیادی از بخارات این ماده را تنفس کردید، ممکن است در مدت زمان کم، احساس گیجی و حالت غش داشته باشید. حتی ممکن است وزن سر خودش را حس نکنید.چننچه مدت بیشتری در محیط بمانید یا غلظت بخارات بیشتر باشد، ممکن است احساس حالت تهوع یا خواب آلودگی داشته باشید. مقدار بیشتر یا ضعف بدنی باعث بی هوشی و حتی مرگ می‌شود. البته میزان سمی بودن و خطر تولوئن از بنزن بسیار کمتر است. متاسفانه، هنوز اطلاعات و دانش دقیقی در مورد میزان سرطان‌زایی تولوئن وجود ندارد.
کمک های اولیه تولوئن
- چنانچه دست شما به تولوئن غشته شد، آن را به چشم نمالید. در صورت تماس تولوئن با چشم‌ها، چشمهایتان را به مدت 20 دقیقه با آب تمیز، به آرامی و با دقت شستشو دهید. در هنگام شستشو، چشمهایتان را باز نگه دارید. سپس در سریعترین زمان به پزشک مراجعه کنید.
- هنگام کار با این ماده حتما لباس و دستکش کار بپوشید. در صورت تماس تولوئن با پوست، پوستتان را به مدت 20 دقیقه با آب تمیز شستشو دهید و لباس‌های آغشته به آن و لباس روی موضع مورد نظر را از تن خارج کنید.
- چنانچه اشتباها این حلال شیمیایی را خوردید، سریعا دهان خود ( یا فرد مصرف کرده) را با آب بشویید. سپس او را وادار به استفراغ کنید. پس از آن یک لیوان آب به وی بخورانید. در صورتی که استفراغ کرد، او را به پهلو بخوابانید و به وی آب دهید. سپس در سریعترین زمان ممکن به پزشک مراجعه کنید. توجه کنید چنانچه فرد بیهوش شد، به هیچ عنوان، چیزی به او نخورانید.
- بخارات تولوئن بسیار خطرناکند. در صورت تنفس تولوئن، خودتان یا فرد را به هوای آزاد ببرید. چنانچه تنفس او قطع شد، به او تنفس مصنوعی بدهید و در صورت ایست قلبی، عملیات احیا را شروع کنید.
پیشگیری و موارد ایمنی کار با تولوئن
- همانطور که گفتیم این ماده قابلیت اشتعال بسیار بالایی دارد. فوق العاده سمی است و حتی بخارات آن میتواند منجر به مرگ شود. از این رو فردی که باید با آن کار کند، میبایست آموزش های لازم را ببیند. همچنین لباس و سایر وسایل ایمنی را هم به طور کامل در اختیار داشته باشد.
- این ماده باید در یک محیط بسیار خنک با تهویه محیطی مناسب نگهداری شود. تهویه محیط بسیار مهم است. ممکن است مقداری و بخارات آن در فضا باقی بماند که برای سلامت بدن و امنیت مکان بسیار خطرناک است. محیط را خنک و دور از منابع گرما، جرقه یا شعله نگه دارید.
- همچنین میبایست دور از اشعه مستقیم آفتاب، گرما و سایر منابع مشتعل نگهداری گردد.
- حتما در ظرف های در بسته نگهداری شود. حواستان باشد که در ظرف کاملا کیپ باشد تا بخارات آن به محسط بیرون نشت نکند.
- ظروف حاوی تولوئن را در انبارهای مخصوص و بر روی پالت‌های چوبی قرار دهید.
- در هنگام کار با این ماده، از لباس کار مخصوص و ماسک‌های شیمیایی مخصوص بخارات آلی استفاده کنید. ماسک شیمیایی مخصوص بخارات عالی، از چشم ها نیز محافظت میکند. همچنین از دستکش کار مخصوص، روپوشهای کامل(تمام بدن را بپوشانند) و لباس های مقاوم استفاده کنید.
ایمنی تولوئن در محیط زیست
در زمان استفاده از تولوئن، ممکن است مقداری از آن .ارد محیط زیست شده و هوا، آب و یا خاک را آلوده نماید. این ماده توسط باکتری‌های موجود در خاک تجزیه شده و توسط گیاه جذب می‌گردد. در نتیجه منجر به آسیب غشایی به گیاه می‌شود.
این حلال اغلب در ترافیک‌های سنگین شهری در اثر سوختن بنزین و آزاد شدن آن به هوا یافته می‌شود. بنزین منبع اصلی قرار گرفتن در معرض تولوئن برای عموم مردم است. این ماده در طول تولید، حمل و نقل و احتراق بنزین به جو وارد شده و هوا را آلوده نماید. بنابراین در مناطق با ترافیک بالا، پارکینگ‌های سر پوشیده و همین طور اطراف پالایشگاه ها باید موارد ایمنی تولوئن را بیشتر رعایت نمود.
