متیلن کلراید چیست؟ انواع آن|خطرات|کاربردها

متیلن کلراید (Methylene chloride) یا دی‌کلرومتان، یک هیدرو کربن مایع شفاف کلردار است. بوی شیرینی دارد و بسیار فرار است. بر خلاف بسیاری از حلال‌های صنعتی، اشتعال‌زا نیست. البته در دمای بیشتر از 100 درجه سانتی‌گراد ترکیبی از بخار و هوا را ایجاد می کند که تا حدودی قابل اشتعال است.

این ماده شیمیایی که با اسامی متیلن کلرید، متیلن دی کلراید، حلال متیلن، گاز متیلن و مخفف DCM نیز شناخته می‌شود، به عنوان حلال جهت تمیز کردن به کار برده می‌شوند. علاوه بر آن در فرمولاسیون آئروسل، به عنوان حلال در ساخت برخی از داروها و به عنوان یک عامل دمنده فوم اتان نیز استفاده شود.

ویژگی‌های حلال متیلن کلرید

• مایعی شفاف، بی رنگ، با بوی شیرین
• بسیار فرار
• تولید با منشا طبیعی و منشا صنعتی
• حلال قوی به با سرعت آلودگی را در خود حل کرده و منجر به ورم سطح اضافی می‌‌شود. در نهایت آلودگی‌های چربی یا رنگ به راحتی از سطح پاک می‌شود.
• به علت حلالیت بالا فرار بودن به سطح فلز یا چوب دچار آسیب نمی‌رساند.
• در آب حل می شود.
• بخار متیلن کلرید از وزن هوای محیط محیط سنگین‌تر است.
• از نظر قیمت، بسیار مقرون به صرفه است.
• در اثر حرارت بخارهای بسیار سمی فسژن از خود ساطع می‌کند.

آنالیز و جایگزین متیلن کلراید

 

نام ماده	متیلن کلراید یا دی‌کلرومتان
نام انگلیسی	Methylene chloride
فرمول شیمیایی	CH2CI2
جرم مولکولی	۸۴٫۹ Da
نقطه انجماد	−۱۳۹ °F (−۹۵ °C)
نقطه جوش	۴۰ °C (102.4 °F)
نقطه ذوب	−۹۵٫۱ °C
فشار بخار	۳۴۹ mm Hg at 68 °F (20 °C)
دانسیته	۲٫۹۳
حلالیت	۱٫۳۸ g per 100 ml in water at 20 °C
دامنه اشتعال	۱۴–۲۲% (concentration in air)

لازم به ذکر است، از سایر حلال‌ها مانند اتانول، ایزوپروپانول، استات اتیل و استات بوتیل نیز می توان به عنوان جایگزین متیلن کلراید استفاده کرد.

مشخصات فیزیکی و شیمیایی متیلن کلراید

• دی کلرومتان یک هیدرو کربن شفاف با بوی شیرین و مشابه با کلروفرم است. ترکیبی فراری دارد. در آب حل می‌شود (2 گرم در 100 میلی لیتر در دمای 20 درجه سانتیگراد). در حلال‌های آلی مانند اتانول، اتر، فنل‌ها، حلال 402، آلدهیدها و کتون‌ها نیز قابل حل است.
• این ماده تجاری، یکی از اعضاء خانواده حلال‌های شیمیایی هالوژنی محسوب می‌شود. علت این امر، وجود عناصر گروه هالوژن (این گروه شامل کلر، برم و…) است.
• همانطور که گفتیم بخار متیلن کلراید از هوا سنگین تر می‌باشد و معمولا ساختار آن پایدار است. متیلن کلراید یه اسید لوئیس است و به عنوان اسیدهای سخت شناخته می‌شود. نقطه جوش پایینی دارد و انرژی تبخیر این حلال صنعتی کم می باشد (حدودا 9 برابر کمتر از آب می باشد).
• دانسیته بخار متیلن کلراید حدود سه برابر هوا است. با وجود اینکه با آب امتزاج پذیر نیست. ولی یک ماده قطبی بوده و با حلال‌های آلی بسیاری امتزاج پذیر است.
• درست است که متیلن کلراید غیر قابل اشتعال می‌باشد، اما همانطور که گفتیم می‌تواند مخلوط بخار آن با هوا می تواند یک ترکیب قابل اشتعال تولید کند. دی کلرومتان در بدن به مونوکسید کربن تجزیه می شود. در نتیجه منجر به مسمومیت خواهد شد. اگر به آن حرارت اعمال شود، با داغ شدن تجزیه شده و بخارات بسیار سمی را نیز آزاد می‌کند.

ساختار مولکولی متیلن کلراید

متیلن کلراید یا DCM ، از جمله حلال‌های قوی می‌باشد. این ماده از گروه حلال‌های هالوژنه محسوب می شود. ساختار شیمیایی بسیار ساده‌ای دارد و یکی از ساده‌ترین هیدروکربن‌های کلر دار است. این ماده از جایگزین شدن دو اتم کلر به جای اتم هیدروژن بر روی مولکول متان بدست می‌آید.

روش تولید متیلن کلراید

دی کلرومتان در طبیعت نیز بر اثر ترکیب مواد در شرایط خاص نیز تولید می‌شود. منشا طبیعی آن می‌توان به  منابع اقیانوسی، جلبک‌ها، تالاب‌ها و آتشفشان‌ها اشاره کرد. اما لازم است بدانید که بیشترین متیلن کلراید موجود در محیط زیست در نتیجه فرآیندهای صنعتی منتشر می‌شود.

متیلن کلراید یا DCM اولین بار توسط یک شیمیدان فرانسوی به نام هنری ویکتور رگنو در سال 1839 فرموله شد. او، کلرومتان و کلر را با هم ترکیب کرد. پس از قرار گرفتن در معرض نور خورشید، فرآیند جداسازی را انجام داد.

تولید متیلن کلراید در صنعت – مراحل ساخت حلال دی کلرمتان به صورت تولید مصنوعی

برای تولید متیلن کلراید در صنعت، گاز کلر را در درجه 400 تا 500 درجه سانتیگراد با کلرومتان و گاز متان واکنش می‌دهند. در این شرایط، واکنش‌های خاص رخ می دهد و محصولات کلردار بیشتری شامل مخلوطی از کلرومتان، دی کلرومتان، تترا کلرید کربن، کلروفرم و کلرید هیدروژن می‌باشد، تولید می‌گردد. این مواد با استفاده از روش تقطیر از هم جداسازی می‌شوند.

واکنش‌های این فرآیند به شرح زیر است:

• CH4 + Cl2 → CH3Cl + HCl
• CH3Cl + Cl2 → CH2Cl2 + HCl
• CH2Cl2 + Cl2 → CHCl3 + HCl
• CHCl3 + Cl2 → CCl4 + HCl

کاربردهای متیلن کلراید

متیلن کلراید جزو حلالهایی است که به علت ویژگی غیر اشتعال زایی علاوه بر مصارف صنعتی، مصارف خانگی نیز دارد. این حلال به شکل های مختلفی در خانه ها مورد استفاده قرار می‌گیرد.

• مصارف خانگی متیلن کلراید

در مصارف خانگی از متیلن کلرید به عنوان یک حلال برای رنگ و لاک استفاده می‌شود. این ماده همانند تینر و آستون قابلیت از بین بردن پوشش‌های رنگ یا لاک را از سطوح مختلف دارد. البته با توجه به اینکه ترکیب بخار دی کلرومتان با هوای محیط، گاز سمی ایجاد می کند، استفاده از آن در همه پاک کننده‌های رنگ برای مصرف خانگی جایز نیست.

• مصارف صنعتی

از دی کلرومتان در صنعت عموما برای تولید رنگ، دارو و حلال‌های فرآیندی استفاده می‌شود. متیلن کلراید در صنایع غذایی نیز به عنوان حلال کاربرد دارد. به عنوان مثال، برای از بین بردن کافئین از دانه‌های قهوه و برگ چای تازه، جهت تولید قهوه و چای بدون کافئین استفاده می‌شود.

• سایر کاربردهای متیلن کلراید

1. به عنوان یک ماده فعال در دستگاه های رنگ کننده بر پایه ارگانیک
2. تولید برخی از داروها
3. تولید ترکیبات مختلف شیمیایی
4. به عنوان پیشرانه اسپری آئروسل برای حشره کش ها و اسپری رنگ
5. عامل دمنده در تهیه فوم‌های پلی اورتان
6. چسب سازی
7. تولید جوهر
8. به عنوان حلال برای آزمایش مواد قیری در صنعت آسفالت سازی
9. برای اتصال اجزای پلاستیکی به یکدیگر در صنایع ساختمان سازی
10. عکاسی
11. به عنوان حلال در صنعت چاپ پوشاک
12. در صنایع الکترونیک
13. پاک کننده گریس و روغن از سطح قطعات فلزی در صنایع مختلف همچون موتورهای دیزلی و قطعات هواپیما
14. تولید الیاف مصنوعی

خطرات MSDS و عوارض احتمالی استفاده از متیلن کلراید

• این حلال آلی نیز مانند سایر مواد شیمیایی، خطرات و مضراتی برای بدن دارد. همانطور که گفتیم سرعت تبخیر این ماده بسیار بالاست. در صورتی که مواظب نباشید بخار آن باعث تحریک بینی، مجاری تنفسی و گلو می شود. از استنشاق دی کلرومتان ممکن است احساس سردرد، گیجی ، تهوع، استفراغ، سرگیجه و خستگی داشته باشید. همچنین استنشاق آن می‌تواند باعث سرفه، خس خس سینه و یا تنگی نفس شود. ممکن است غلطت بخارات تنفس شده به حدی باشد که ایجاد مسمومیت در فرد کند و منجر به خفگی، از دست دادن هوشیاری و رفتن به کما و مرگ شود.
• دی کلرومتان که یک نوروتوکسین است و می‌تواند بر سیستم عصبی نیز اثر منفی و تحریک آمیزی داشته باشد. تکرار مدام تنفس این بخارها می‌تواند عاملی برای بروز سرطان از جمله سزطان ریه و کبد باشد.
• چنانچه پوست بدن با این ماده شیمیایی تماس داشته باشد ممکن است باعث قرمزی و سوزش شود. بهتر است در صورت تماس، بلافاصله لباس های آلوده را از بدن خارج کرده و آن قسمت بدن را با آب و صابون بشویید. اگر ماده برای مدت طولانی‌تری روی پوست باقی بماند منجر به سوختگی پوست خواهد شد. چون باعث حل شدن بافت‌های چربی موجود در پوست می شود.

اگر به هر دلیلی با چشم تماس داشته باشد باعث تحریک چشم، عفونت و احتمال زیاد سوختگی شیمیایی در چشم شود. در صورت بروز اتفاق، بلافاصله چشم ها را با مقدار زیادی آب به مدت حداقل 30 دقیقه بشویید و به مراکز درمانی مراجعه فرمایید.

نحوه بسته بندی دی کلرمتان چگونه است

چنانچه مجبور به کار با دی کلرومتان هستید، در محل کار خود به نکات ایمنی زیر توجه کنید:

• حتما لباس محافظ بپوشید. کفش نیز باید تمام پا را بپوشاند.
• همیشه از عینک محافظ چشم، کلاه و دستکش ایمنی استفاده کنید.
• ماده را در ظروف و بشکه‌های در بسته نگه دارید.
• بهتر است ته بشکه یا ظرف‌ها با کف زمین در تماس نباشد. از این پیشنهاد می‌کنیم آنها را روی پالت چوبی قرار دهید.
• بشکه‌های حاوی متیلن کلراید را در یک فضایی با تهویه مناسب انبار کنید. همچنین مکان کار نیز ترجیحا در محیطی با سیستم خروج بخار باشد.
• در صورت آتش سوزی، شعله را با کپسول های آتشنشانی حاوی دی اکسید کربن، پودر شیمیایی خشک، فوم و اسپری آب خاموش کنید.
• فقط افرادی که آموزش دیده اند با این ماده کار کنند.
• اگر کسی به طور ناگهانی بخارات ناشی از دی کلرومتان را استنشاق کرد، بلافاصله او را از محل خارج کرده و به هوای تازه منتقل کنید. در صورت بروز مشکل در تنفس، فورا به پزشک مراجعه نمایید.
• این ماده شیمیایی باید از فلزات، نور و هر گونه منبع گرما یا احتراق دور نگه داشته شود.

کنترل نشت دی کلرومتان

چنانچه دی کلرومتان از ظروف به محیط انبار یا سالن نشت کرد، چندین مرحله باید انجام شود:

1. تمامی پرسنل را از منطقه خارج کنید.
2. با حفظ خونسردی به حفظ ایمنی محیط بپردازید.
3. از روشن بودن تهویه ها اطمینان حاصل کنید. در صورت امکان در و پنجره ها را باز کنید.
4. از انتشار بیشتر مایع به وسیله خاک، ماسه خشک یا مواد مشابه جلوگیری کنید.
5. سینک یا فاضلاب شستشو نکنید.

برندهای معتبر متیلن کلراید در بازار

متیلن کلراید در بسیاری از کشورها تولید می شود. از برندهای وارداتی این محصول می توان به محصول چین و با برند شاندونگ و متیلن کلراید کره با سامسونگ (MCE) اشاره کرد. ایران نیز در تولید این حلال منحصر بفرد و قدرتمند دستی بر کار دارد و شرکت‌هایی همچون پتروشیمی لاله، کارون، جم، خلیج فارس و … این ماده را تولید و به بازار عرضه می‌کنند.

 شیمی سیاه تامین کننده متیلن کلراید وارداتی

شرکت شیمی سیاه تامین کننده انواع حلال و وایت اسپریت‌ است و ماموریت خود را عرضه و تامین انواع مواد اولیه مورد نیاز صنایع شیمیایی قرار داده است. این شرکت متیلن کلراید یا دی کلرومتان را با قیمت کمتر کاملا محسوس نسبت به سایر همکاران عرضه می نماید.

چنانچه شما هم به عنوان یک تولید کننده یا سرمایه گذار نیاز به این ماده شیمیایی داشته باشید، می توانید متیلن کلراید مورد نیاز خود را با قیمت مناسب و نهایی به صورت بشکه‌ای، فله و حواله از شرکت شیمی سیاه خریداری کنید. فقط کافیست تا با همکاران ما در شرکت شیمی سیاه تماس بگیرید تا علاوه بر مشاوره و نیاز سنجی، یک خرید عالی را تجربه کنید. همچنین اگر در مورد هر یک از مراحل خرید، روش های تحویل، ثبت سفارش یا قیمت سوالی دارید می توانید شماره پشتیبانی شیمی سیاه تماس بگیرید.