حلال ویژه یا حلال ۴۰۰ یکی از محبوب‌ترین و پرکاربردترین حلال‌ها در جهان است.حلال ویژه به عنوان پرمصرف‌ترین حلال صنعت رنگ شناخته می‌شود. بنابراین کسانی که با تولید و کاربرد انواع رنگ، از رنگ‌های ساختمان و خودرو تا رنگ‌های روغنی نقاشی سر و کار دارند آن را به خوبی می‌شناسند.اگر تا پایان این مطلب با ما همراه باشید بررسی می‌کنیم که حلال ویژه ۴۰۰ چیست، با مشخصات فنی آن آشنا می‌شویم و روش‌های تولید و تصفیه این حلال را می‌شناسیم.
فهرست
همچنین برای دریافت قیمت و خرید حلال ویژه میتوانید از کارشناسان شیمی سیاه استعلام بگیرید.
حلال ویژه یا حلال 400 چیست؟
حلال ویژه یا حلال ۴۰۰ مایعی شفاف، بی‌رنگ و بسیار اشتعال‌زا است و در گروهی قرار می‌گیرد که نام کلی «وایت اسپریت» برای آن انتخاب شده است. وایت اسپریت‌ها ترکیباتی هیدروکربنی هستند که از تقطیر جزء به جز کروزن (نفت سفید) تولید می‌شوند. این ترکیبات علاوه بر حلال ۴۰۰ شامل حلال‌های 402، 403، 406 و 410 است که خاصیت پارافینی دارند.متخصصان برای حلال ویژه ۴۰۰ از نام‌های متنوعی مانند وایت اسپریت، حلال ویژه تصفیه، حلال ویژه ۴۰۰، حلال تصفیه، جایگزین تربانتین و اسپریت معدنی هم استفاده می‌کنند.
مشخصات فنی حلال ویژه یا حلال 400
حلال ویژه یا حلال ۴۰۰ مخلوطی از هیدروکربن‌های آلیفاتیک، زنجیره‌باز یا آلی سیکلیک دارای ۷ تا ۱۲ کربن است که فقط نزدیک به ۳۰ درصد حجم آن را مواد آروماتیک تشکیل می‌دهد.وایت اسپریت‌ها به طور کلی در آب نامحلول‌اند.حلال ویژه ۴۰۰ بویی ملایم اما مشخص شبیه بوی بنزین یا مواد نفتی دارد و آستانه بویایی آن ۰.۵ تا ۵ میلی گرم بر متر مکعب تعیین شده است. این ماده در درجه صفر از نظر واکنش‌زایی شیمیایی قرار می‌گیرد (پایدار است) و خورنده به حساب نمی‌آید.
تولید و تصفیه حلال ویژه
همان‌طور که اشاره شد، تولید وایت اسپریت‌ها از جمله حلال ویژه از طریق تقطیر جزء به جزء کروزن (نفت سفید) و جداسازی اجزایی با نقطه جوش متفاوت صورت می‌گیرد. وایت اسپریت‌ها بر اساس اینکه در فرایند تصفیه تحت گوگردزدایی، استخراج با حلال یا هیدروژناسیون قرار بگیرند، به محصولاتی با انواع و درجات متفاوت تقسیم می‌شوند.وایت اسپریت شامل سه درجه نقطه اشتعال پایین، نقطه اشتعال معمولی و نقطه اشتعال بالا است. این درجه بر اساس نفت خام مورد استفاده به عنوان ماده اولیه و شرایط تقطیر تعیین می‌شود. در واقع ترکیب درصد حلال ویژه بر اساس اجزای متفاوت جداشده از نفت خام و روش پالایش متغیر است.
کاربردهای حلال ویژه
کاربردهای حلال ویژه یا حلال ۴۰۰ را می‌توان به صورت زیر دسته‌بندی کرد:
- صنعت رنگ‌سازی: تولید رنگ‌ها، رویه رنگ، اسپری رنگ (آئروسل)، لاک الکل، رنگ محافظ چوب؛ واکس و پولیش؛
- صنعت چسب‌سازی: رقیق‌کننده در ساخت انواع چسب؛
- صنعت چاپ: تولید جوهر چاپ و تونرمایع فتوکپی؛ رقیق کننده رنگ در چاپ روی پارچه؛
- تولید مواد مورد نیاز برای آسفالت جاده‌ها
در صنعت از حلال ویژه به عنوان حلال برای رقیق کردن، تمیزکاری و پاک‌سازی، چربی‌زدایی و استخراج مواد استفاده می‌شود.کاربرد خانگی حلال ویژه شامل تمیز کردن برس‌های رنگی یا رقیق کردن رنگ‌ها است. کمک به احتراق در اجاق‌های زغالی، حذف باقی‌مانده چسب از سطوح مختلف و تمیز کردن قطعات و ابزارهای خودرو از دیگر کاربردهای خانگی وایت اسپریت یا حلال ویژه ۴۰۰ است.حلال ویژه ۴۰۰ به عنوان حلال استخراج هم کاربرد گسترده‌ای دارد و به همین دلیل به آن حلال ویژه تصفیه یا حلال تصفیه می‌گویند.
سمیت حلال ویژه و خطر آن برای انسان
حلال ویژه تبخیر سریعی دارد و از راه چشم، پوست، استنشاق و بلع جذب مي‌شود. مهم‌ترین خطرات حلال ویژه برای انسان شامل این موارد است:
- سوزش و تحريك چشم‌ها؛
- تحريك، خشكي و ترک پوست؛
- قرمزی، تاول، سوختگی پوست، درماتیت تماسی (تماس طولانی‌مدت)؛
- آسيب به ريه‌ها و تنگی نفس (در صورت تنفس بخارات حلال ۴۰۰)؛
- كاهش كارايي دستگاه اعصاب مركزي (خواب‌آلودگی، کندی واکنش‌ها و عدم تعادل پس از استنشاق)؛
- سوزش گلو و سينه، تهوع و استفراغ (در صورت بلعیدن وایت اسپریت).
البته عوارض حلال ۴۰۰ برای سلامتی انسان مانند همه مواد شیمیایی دیگر به عوامل مختلف از جمله دوز یا میزان مواجهه با ماده و روش و مدت زمان مواجهه بستگی دارد. ضمناً تا امروز اطلاعاتی درمورد سرطان‌زایی حلال ۴۰۰ به دست نیامده است.
شرایط نگهداری حلال ویژه ۴۰۰
از آنجا که حلال ویژه یا حلال ۴۰۰ بسیار اشتعال‌پذیر است، جابه‌جایی یا کار با آن باید با رعایت اقدامات كنترلي صورت گيرد. محيط نگهداری حلال ویژه باید خشك و خنك و دارای تهویه مناسب باشد. همچنین وایت اسپریت‌ها را باید دور از منابع حرارتی (شعله باز، ابزارهای جرقه‌زن و سطوح داغ) و نور مستقيم خورشيد نگهداري کرد.
روش‌های ورود حلال ویژه به محیط
حلال ویژه ۴۰۰ در طول فرایند تولید، حمل و نقل و استفاده در محیط منتشر می‌شود. این ماده برای آبزیان مضر است، اما خطرات ویژه آن برای محیط زیست تاکنون مشخص نشده است.
نکات ایمنی برای کار با حلال ویژه ۴۰۰
کسانی که با حلال ویژه کار می‌کنند بايد حتماً از لباس كار ايمني، كفش ايمني، دستكش مخصوص مواد نفتي و عينك ايمني استفاده کنند.
درصورت ریخته شدن حلال ۴۰۰ روی سطوح مختلف یا زمین باید به جای استفاده از مواد قابل احتراق مثل خاك اره، مایع را با مواد جاذبي مانند ماسه و خاك جمع‌آوری کرد.
برای خاموش كردن آتش حلال ویژه ۴۰۰ از كربن دي اكسيد، پودرخشك و كف استفاده می‌شود.
در صورت تماس حلال ویژه با چشم باید حداقل ۱۵ دقيقه چشم‌ها را با آب فراوان شستشو داد و در صورت ادامه سوزش به پزشك مراجعه کرد. اگر حلال ۴۰۰ با پوست فرد تماس پیدا کند، لازم است محل تماس با آب و صابون شستشو داده شود. فردی که بخارهای حلال ویژه ۴۰۰ را استنشاق کرده باید به هواي آزاد برده شود و در صورت تداوم مشكل تنفسی از کمک اورژانس استفاده کند. در صورت بلعيده شدن حلال ویژه باید مصدوم را وادار به استفراغ کرد، دو ليوان آب به او خوراند و او را به سرعت به پزشك رساند.
