زایلین اورتو یا اورتو زایلین، یکی از ایزومرهای زایلین است که به نام 1,2-دی‌متیل‌بنزن و به عنوان یک حلال آلی شناخته می‌شود. کلمه اورتو دو موقعیت مجاور هم از گروه‌های متیل بر روی حلقه بنزنی را نشان می‌دهد. بیشترین کاربرد اورتو زایلین برای تولید انیدرید فتالیک است.
فهرست
زایلین اورتو، یکی از زیر مجموعه‌های زایلین است و قطعا ساختار و ویژگی‌های آن اندکی با سایر زایلین‌ها متفاوت است. پیش از خرید اورتو زایلین حتما باید به این تفاوت‌ها آگاه بود.
آنالیز و مشخصات فنی اورتو زایلین
| فرمول شیمیایی | C₆H₄(CH₃)₂ |
| ساختار مولکولی | دارای دو گروه متیل (CH₃) است که به موقعیت‌های 1 و 2 روی حلقه بنزن متصل شده‌اند. |
| حالت فیزیکی | مایع بی‌رنگ و شفاف |
| چگالی | تقریبا 0.88 گرم بر سانتی‌متر مکعب |
| نقطه جوش | حدود 144.4 درجه سانتی‌گراد |
| نقطه ذوب | حدود 25- درجه سانتی‌گراد |
| دانسیته | 3.7 (vs air) |
| نقطعه اشتعال | 32 درجه سیلسیوس |
تفاوت اورتو زایلین با زایلین مخلوط
اورتوزایلین و زایلین مخلوط (Mixed Xylene) هر دو از خانواده زایلین‌ها هستند. اما تفاوت‌هایی در ترکیب شیمیایی آنها وجود دارد.
اورتو زایلین یک ایزومر خاص از زایلین است که با فرمول شیمیایی آن C₆H₄(CH₃)₂ ، دارای دو گروه متیل (CH₃) در موقعیت‌های 1 و 2 روی حلقه بنزن است. ساختار این ایزومر به شکلی است که دو گروه متیل در مجاورت یکدیگر قرار دارند. اورتو زایلین یکی از موادی است که در ساختار زایلین مخلوط قرار می‌گیرد و در واقع زیر مجموعه‌ای از زایلین مخلوط است.
زایلین مخلوط شامل سه ایزومر اصلی زایلین یعنی اورتوزایلین، متازایلین و پارازایلین است. میزان درصد و خلوص هر یک از این ایزومرها می‌تواند متغیر باشد. اما به طور کلی زایلین مخلوط ترکیبی از هر سه ایزومر در نسبت‌های مختلف است.
ویژگی‌های اورتو زایلین
- اورتو زایلین‌ها یک ترکیب آروماتیک هیدروکربنی هستند که به میزان خیی کم در آب محلولاند. میزان این حلالیت حدود 0.2 الی 0.22 گرم در لیتر و در دمای 25 درجه سانتی‌گراد است.
- جزو حلال‌های قطبی هستند.
- قابلیت حل شدن در بسیاری از حلالها را دارد. مثل: الکل‌ها، اترها، هیدروکربن‌های آلفاتیک.از این رو به عنوان حلال شیمیایی در صنایع مختلف استفاده می‌شود.
- درصد سمی بودن آن از سایر حلال‌های شیمیایی کمتر است.
- خاصیت ضد اکسایش دارد. بدین معنی که هر ماده در مجاورت اورتو زایلین اکسید و خورده نمی‌شود.
- نقطه جوش ایزومر اورتو زایلین حدود منفی 25 درجه سانتی‌گراد و نقطه جوش آن حدود 144 درجه سانتی‌گراد است.
- قابل اشتعال است.
- یک ماده فرار می‌باشد که به سرعت در دمای محیط تبخیر می‌گردد.
- قدرت حل کنندگی بالایی دارد.
ضریب شکست زایلین اورتو چقدر است؟
ضریب شکستی که برای اورتو زایلین تعریف می‌شود معادل 1.505 (n20/D) می‌باشد.
کاربردهای اورتو زایلین
- اورتو زایلین عمدتا به عنوان حلال آلی در صنایع مختلف استفاده می‌شود.
- ماده اولیه تولید برخی مواد شیمیایی مانند فتالات‌ها که به عنوان پلاستی‌سایزرها استفاده می‌شوند.
- تولید انیدرید فتالیک به عنوان پلاستی سایزر و نرم کننده در پلاستیک‌ها استفاده می‌شوند.
- برای تولید رزین‌های آلکید که در پوشش سطحی و رنگ‌ها به کار می‌روند.
- در برخی فرایندهای تولید دارو به عنوان واسط شیمیایی استفاده می‌شود.
- به عنوان حلال در صنایع رنگ‌سازی، تولید لاک ناخن، جلا و جوهر استفاده می‌گردد.
- به عنوان حلال در صنعت نساجی و فرایند رنگرزی پارچه کاربرد دارند.
- به عنوان یک ماده حلال برای استخراج و پردازش نفت و گاز به کار می‌رود.
- به عنوان یک ماده واسط در سنتز برخی مواد شیمیایی معطر
- ماده اولیه سنتز کاتالیست‌ها
مزیت استفاده از اورتو زایلین
-
قدرت حل‌کنندگی بالا
همانطور که گفتیم، اورتو زایلین به سرعت بسیاری از ترکیبات آلی را در خود حل می‌کند. این ویژگی این ایزومر را به یک حلال موثر در صنایع پلیمر، رنگ، لاک و جوهر تبدیل می‌کند.
-
نقطه جوش پایین
اورتو زایلین نقطه جوش نسبتاً پایینی دارد که این امر آن را برای استفاده در فرآیندهایی که نیاز به تبخیر سریع حلال دارند، مناسب می‌کند. این ویژگی به خصوص در صنایع رنگ و پوشش‌ها مفید است، جایی که خشک شدن سریع مطلوب است.
-
واکنش‌پذیری مناسب
یکی از مزیت‌های اورتو زایلین، واکنش پذیری مناسب این ماده است. این مزیت، توانایی اورتو زایلین را برای سازگاری و پذیرش سایر مواد شیمیایی و تولید ماده خام و اولیه سایر مواد شیمیایی افزایش می‌دهد.
-
قابلیت استفاده در فرمولاسیون‌های مختلف
اورتو زایلین به خوبی با دیگر حلال‌های آروماتیک و آلی ترکیب می‌شود. در نتیجه برای ایجاد فرمولاسیون‌های متنوع، به خصوص در صنعت رنگ و انواع پوشش‌ها، کاربرد دارد.
-
مقرون به صرفه بودن
اورتو زایلین با توجه به ویژگی‌هایی که دارد، در دسترس و نسبتا ارزان است. از این رو به عنوان ماده مصرفی در صنایع مختلف، کاملا مناسب و مقرون به صرفه است.
-
پایداری شیمیایی
ایزومر اورتو زایلین در برابر بسیاری از واکنش‌های شیمیایی پایداری خوبی دارد. که این مزیت به دوام و ماندگاری محصولات نهایی کمک می‌کند.
ایمنی و مخاطرات اورتو زایلین
- کار با ایزومر اورتو زایلین همانند هر ماده شیمیایی دیگر، نیازمند رعایت اصول ایمنی و بهداشتی است. چون ترکیب و ساختار این فرمول شیمیایی، می‌تواند برای سلامتی انسان و محیط زیست مضر باشد.
- اورتو زایلین یک ماده قابل اشتعال است و باید در هنگام کار با آن تمام نکات ایمنی و جوانب احتیاط رعایت شود.
- تماس با پوست یا استنشاق بخارات آن می‌تواند باعث تحریک و آسیب به دستگاه تنفسی شود. برای کار با این ماده شیمیایی، استفاده از تجهیزات ایمنی مناسب ضروری است.
- استفاده از تجهیزات حفاظتی و تهویه مناسب در محیط‌های کاری که از اورتوزایلین استفاده می‌شود نیز الزامی و ضروری می‌باشد.
خطرات و عوارض اورتو زایلین
اورتوزایلین (یا اورتو-زایلین) یک ترکیب شیمیایی آلی است که به عنوان حلال در صنایع مختلف و همچنین به عنوان ماده اولیه در تولید برخی از مواد شیمیایی مورد استفاده قرار می‌گیرد. در صورت تماس یا مواجهه با اورتوزایلین، می‌تواند خطرات و عوارضی برای سلامتی انسان ایجاد کند. برخی از این خطرات و عوارض شامل موارد زیر است:
- تاثیرات تنفسی: استنشاق بخارات اورتو زایلین باعث تحریک سیستم تنفسی می‌شود و علائمی مانند سرفه، تنفس سخت و تحریک بینی و گلو ایجاد کند. همچنین در طولانی مدت ممکن است منجر به بروز علائم مزمن تنفسی خواهد شد.
- اثرات پوستی و چشمی: تماس مستقیم اورتو زایلین با پوست، منجر به تحریک پوست، خشکی، ایجاد سوختگی و در موارد شدیدتر، درماتیت تماسی می‌گردد.
- آسیب به چشم و بینایی: در اثر تماس با چشم ممکن است سبب تحریک شدید، سوزش و حتی آسیب به چشم و بینایی شود.
- اثرات بر سیستم عصبی مرکزی: در صورت جذب اورتو زایلین در بدن از طریق استنشاق و تماس با پوست، می‌تواند اثرات عصبی مانند سرگیجه، سردرد، خواب آلودگی و در برخی موارد تشنج را به همراه داشته باشد.
- اثرات کبدی و کلیوی: همچنین جذب این ماده در بدن برای مدت طولانی می‌تواند به کبد و کلیه‌ها آسیب برساند.
- اثرات زیست محیطی: اورتو زایلین یک ماد شیمیایی آلی است که می‌تواند به محیط زیست آسیب برساند. چنانچه به منابع آب و خاک نشت کند، به علت داشتن بنزن در ساختار خود، می‌تواند به حیات آبزیان و گیاهان آسیب برساند.
به شما پیشنهاد می‌کنیم هنگام کار با اورتو زایلین از ابزار و تجهیزات حفاظتی مناسب مانند دستکش، عینک و ماسک استفاده شود. حتما لباس کار مناسب بپوشید. محیط کار به خوبی تهویه شود. در صورت تماس با اورتو زایلین سریعا محل را بشویید. همچنین، در صورت بروز هر گونه علائم ناشی از مواجهه با این ماده، باید به سرعت به مراکز پزشکی مراجعه کرد.
