استون یک حلال آلی و یک ترکیب شیمیایی با فرمول مولکولی (CH₃)₂CO است که به عنوان ساده‌ترین و کوچک‌ترین کتون شناخته می‌شود. این ماده یک مایع بی‌رنگ، فرار و به شدت اشتعال‌پذیر است که در آب و حلال‌های آلی مانند بنزن، اتانول، متانول، دی‌اتیل اتر و کلروفرم به خوبی حل می‌شود. استون در صنایع مختلف به عنوان حلال برای حل کردن موادی مانند چسب‌ها، رنگ‌ها، لاک‌ها و سایر ترکیبات آلی استفاده می‌شود. و گاهی می‌تواند به جای تمیز کاری صنعتی با حلال تولوئن از آن استفاده کرد. برای تولید استون، از روش تقطیر استات کلسیم استفاده می‌گردد.
به دلیل ویژگی‌های منحصر به فرد استون، از آن در فرآیندهای تمیزکاری، تولید پلاستیک، و حتی در برخی لوازم آرایشی مانند پاک‌کننده لاک ناخن استفاده می‌شود.
ویژگی‌ها و مشخصات فنی استون
- خواص فیزیکی
حالت فیزیکی: مایع
رنگ: بی‌رنگ
بو: بوی تند و شیرین، شبیه بوی پاک‌کننده لاک ناخن
جرم مولکولی: 58.08 گرم بر مول
نقطه جوش: 56 درجه سانتی‌گراد
نقطه ذوب: -94.7 درجه سانتی‌گراد
چگالی: 0.7845 گرم بر سانتی‌متر مکعب در دمای 20 درجه سانتی‌گراد
حلالیت در آب: به طور کامل محلول در آب
فشار بخار: 24.7 کیلوپاسکال در دمای 20 درجه سانتی‌گراد
سرعت تبخیر: بسیار سریع به دلیل نیروهای بین مولکولی ضعیف
ویسکوزیته: کم - خواص شیمیایی
قطبیت: قطبی
واکنش‌پذیری: با مواد اکسیدکننده قوی واکنش نشان می‌دهد.
پایداری شیمیایی: در شرایط معمول پایدار است، اما با گرما و شعله به شدت واکنش‌پذیر است.
محلول در: آب و حلال‌های آلی مانند اتانول، متانول، کلروفرم، دی‌اتیل اتر و بنزن. - ویژگی‌های خاص
تبخیر سریع: به دلیل نیروهای بین مولکولی ضعیف، استون به سرعت تبخیر می‌شود که این خاصیت آن را برای تمیز کردن سطوح و چربی‌زدایی مناسب می‌سازد.
قابلیت حل‌کنندگی: استون توانایی حل کردن بسیاری از مواد مانند رزین‌ها، موم‌ها، چسب‌ها و پلاستیک‌ها را دارد.
قابلیت اشتعال بالا: استون بسیار اشتعال‌پذیر است و نقطه اشتعال آن 17- درجه سانتی‌گراد است. به همین دلیل باید در ذخیره‌سازی و استفاده از آن دقت شود.
استون چه کاربردی دارد؟
با توجه به ویژگی‌های استون، از آن هم به صورت کاربردهای خانگی و هم در صنعتی استفاده می‌شود.
کاربرد خانگی استون
- پاک‌کننده لاک ناخن: یکی از رایج‌ترین استفاده‌های استون، به عنوان حلال برای پاک کردن لاک ناخن است. به سرعت لاک را حل کرده و از روی ناخن پاک می‌کند.
- تمیز کردن لکه‌های چسب و برچسب: استون برای حذف باقی‌مانده‌های چسب، برچسب‌ها و نوار چسب به خوبی عمل می‌کند و می‌تواند این مواد را از سطوح مختلف پاک کند.
- پاک کردن لکه‌های جوهر و رنگ: استون قادر است جوهر، رنگ، و برخی لکه‌های سخت مانند رنگ اسپری را از روی سطوح مختلف پاک کند.
- چربی‌زدایی: برای از بین بردن لکه‌های چربی و روغن از روی سطوحی مانند شیشه، فلز و حتی پلاستیک‌ها از استون استفاده می‌شود.
- تمیز کردن سطوح شیشه‌ای: استون می‌تواند برای تمیز کردن و برق انداختن سطوح شیشه‌ای و پنجره‌ها مورد استفاده قرار گیرد و لکه‌های سخت را از بین ببرد.
- رفع خش و لکه‌های پلاستیکی: استون می‌تواند خش‌های سطحی و لکه‌های ایجاد شده روی پلاستیک‌ها را تا حدی از بین ببرد.
کاربرد استون صنعتی
- حلال در تولید پلاستیک‌ها و رزین‌ها: می‌توان حلال استون را به عنوان مواد اولیه رنگ و رزین در نظر گرفت. استون به طور گسترده برای حل کردن و رقیق کردن پلاستیک‌ها، پلیمرها و رزین‌ها استفاده می‌شود. در فرآیندهای تولید محصولات پلاستیکی و کامپوزیت‌ها، استون به عنوان حلال برای پاک‌سازی قالب‌ها و ابزارها استفاده می‌شود.
- تولید مواد شیمیایی: استون به عنوان ماده اولیه در تولید بسیاری از ترکیبات شیمیایی دیگر مانند بیسفنول A (برای ساخت پلاستیک‌های پلی‌کربنات) و متیل متاکریلات (برای تولید پلاستیک‌های آکریلیک) استفاده می‌شود.
- صنایع دارویی: در صنایع داروسازی، استون به عنوان حلال در فرآیندهای تولید داروها و مواد فعال دارویی به کار می‌رود. به دلیل حلالیت بالای استون، می‌تواند برای حل کردن و استخراج ترکیبات دارویی مؤثر باشد.
- صنعت رنگ و پوشش‌ها: استون به عنوان حلال و رقیق‌کننده در تولید و استفاده از رنگ‌ها، لاک‌ها و پوشش‌های صنعتی به کار می‌رود. به دلیل تبخیر سریع، استون به خشک شدن سریع رنگ‌ها کمک می‌کند.
- چربی‌زدایی صنعتی: در صنایع فلزی و تولید قطعات مکانیکی، استون به عنوان ماده‌ای برای تمیز کردن و چربی‌زدایی استفاده می‌شود. قطعات فلزی قبل از رنگ‌آمیزی یا عملیات سطحی با استون تمیز می‌شوند تا هرگونه چربی و آلودگی از بین برود.
- تمیزکاری تجهیزات صنعتی: در بسیاری از فرآیندهای صنعتی، استون به دلیل قدرت بالای حل‌کنندگی و سرعت تبخیر بالا برای تمیز کردن تجهیزات و ابزارهای صنعتی استفاده می‌شود.
- صنایع نساجی: استون در تولید و آماده‌سازی برخی از الیاف مصنوعی مورد استفاده قرار می‌گیرد و به حل کردن مواد اولیه یا تمیز کردن دستگاه‌ها کمک می‌کند.
- ساخت مواد منفجره: در برخی صنایع خاص، استون به عنوان یکی از حلال‌ها در فرآیندهای تولید مواد منفجره مانند TNT استفاده می‌شود.
حلال استون را چگونه تهیه کنیم؟
خرید استون برای مصارف خانگی بسیار ساده است و در داروخانه‌ها، سوپرمارکت‌ها و فروشگاه‌های بزرگ می‌توان مقدار کمی از آن را تهیه کرد.اما برای مصارف صنعتی، می‌بایست از تولیدکننده یا شرکت‌های بازرگانی معتبر مثل شرکت بازرگانی شیمی سیاه با بسته‌بندی‌های استاندارد و غلظت‌های معین خریداری شود.
شرکت شیمی سیاه در حوزه تامین و فروش حلال های شیمیایی، فعالیت می‌کند. چنانچه قصد خرید انواع حلال‌های شیمیایی مثل خرید حلال ویژه، استون، حلال 402، خرید تولوئن و سایر حلال‌های شیمیایی را داشته باشید، می‌توانید با کارشناسان این شرکت تماس گرفته و حتی از مشاوره رایگان تیم نیز بهرمند گردید.
خطرات استون چیست؟ آیا استون خطرناک است؟
همنطور که گفتیم استون یه حلال آلی اشتعال زا و کاملا فرار است. تنفس بخارات آن می‌تواند به ریه فرد آسیب برساند. به طور کل به عنوان یک حلال ایمن‌تر نسبت به برخی دیگر از حلال‌های آلی شناخته می‌شود، اما هنوز هم باید با احتیاط استفاده شود. چون:
- سلامتی: تماس با استون می‌تواند باعث تحریک چشم‌ها و پوست و همچنین سوزش دستگاه تنفسی شود. در غلظت‌های بالا سمی است، بنابراین باید از استنشاق بخارات آن اجتناب کرد.
- اشتغال: استون بسیار قابل اشتعال است و باید دور از منابع حرارتی نگهداری شود.
- محیط زیست: به دلیل فرار بودن، استون می‌تواند به محیط زیست آسیب بزند و نباید آن را رها کرد.
جایگزین حلال استون چیست؟
حلال استون در مصارف خانگی غلظت کمتر و البته خطر کمتری دارد (هرچند می‌بایست جانب احتیاط را رعایت کرد). اما در مصارف صنعتی، جایگزین ایمن برای استون می‌توانند شامل اتانول و ایزوپروپیل الکل باشند. این حلال‌ها همچنین خاصیت حلالیت خوبی دارند و کمتر سمی هستند، به ویژه ایزوپروپیل الکل که در بسیاری از کاربردهای خانگی و صنعتی به عنوان تمیزکننده و ضدعفونی‌کننده استفاده می‌شود.
شرایط نگهداری از حلال استون
شرایط نگهداری از حلال استون برای ایمنی و حفظ کیفیت آن بسیار مهم است. در زیر به نکات کلیدی نگهداری استون اشاره می‌شود:
- محل نگهداری
محیط خشک و خنک: استون باید در محیطی خشک و خنک نگهداری شود، دور از نور مستقیم خورشید و منابع حرارتی.
تهویه مناسب: از نگهداری استون در مکان‌های بسته خودداری کنید و اطمینان حاصل کنید که هوا به خوبی جریان دارد. - ظروف مناسب
ظروف مقاوم: استون باید در ظرف‌هایی از جنس شیشه، فولاد ضد زنگ یا مواد مقاوم به حلال نگهداری شود. از ظروف پلاستیکی استفاده نکنید، زیرا ممکن است دچار نشت یا تجزیه شوند.
بسته‌بندی محکم: ظرف‌ها باید به طور محکم بسته شوند تا از تبخیر و نشت جلوگیری شود. - فاصله از منابع اشتعال
دور از آتش: استون بسیار قابل اشتعال است، بنابراین باید دور از شعله‌های باز، جرقه‌ها و هر منبع حرارتی نگهداری شود. - نکات ایمنی
علائم هشداردهنده: در محل نگهداری استون، علائم هشداردهنده مربوط به مواد شیمیایی و خطر اشتعال نصب کنید.
دور از مواد ناسازگار: استون باید از مواد شیمیایی دیگر، به‌ویژه مواد اکسیدکننده، جدا نگهداری شود. - دور از دسترس کودکان و حیوانات
استون باید در محلی دور از دسترس کودکان و حیوانات خانگی قرار گیرد.چون به شدت سمی است و می‌تواند حتی خطر مرگ به همراه داشته باشد. - تاریخ انقضا
توجه داشته باشید که از استونی که تاریخ انقضای آن گذشته است، استفاده نکنید.
بدون دیدگاه